Trò chuyện với
nhạc sĩ Thanh Sơn
Về Khúc Hát
Học Trò và Hình Bóng Quê Nhà…
Trần Văn Chi
Cho tới nay đã có ba thế hệ
học trò Việt Nam hát những bài nổi tiếng như:
Lưu Bút Ngày Xanh, Nỗi Buồn Hoa Phượng, Mùa Hoa Anh
Đào… của nhạc sĩ Thanh Sơn.
Nói không sợ quá lời
rằng không một ai trong chúng ta, những người
từng là học sinh, mà không man mác buồn theo câu hát “Mỗi
năm tới hè lòng man mác buồn…” Nhứt là mấy
bà mấy cô?
Nhưng khi được
hỏi có biết tên người nhạc sĩ viết bài
hát Nỗi Buồn Hoa Phượng là ai không thì
ngập ngừng! Bởi công
chúng và khán giã chỉ nhớ ca sĩ Thanh Tuyền
người làm bài nầy nổi tiếng thêm. Không sai, Thanh
Tuyền người để lại ấn tượng
đối với công chúng qua bài Nỗi Buồn Hoa
Phượng.
Điều đó có phải là
bất công với các nhac sĩ sáng tác nói chung và cho chính anh
không, thưa anh nhạc sĩ Thanh Sơn?
-Đúng vậy- Thanh Sơn
chia sẻ, “Nói chung khán giả thường ái mộ ca
sĩ, ở đâu cũng thế và thời nào cũng
vậy!”
Hạnh phúc thay cho những
nhạc sĩ trước năm 1975. Bởi ở hải
ngoại còn có vài tổ chức, trong đó có trung tâm
băng nhạc Thúy Nga, đã nhiều lần tổ
chức vinh danh những nhạc sĩ, trong đó có Lam
Phương, Lê Dinh, Trường Sa, Phạm Mạnh
Cương, Ngô Thùy Miên, Tuấn Khanh, Mai Châu, Nhật Ngân
Từ Công Phụng, Thanh Sơn, vân vân.
Thanh Sơn, viết ca khúc
đầu tay Tình Học
Sinh, năm 1960,
tới nay anh đã viết hơn 500 ca khúc. Nhạc
của Thanh Sơn như có cái gì gắn chặt với tuổi
học trò và với quê hương sông Tiền Giang-Hậu
Giang nơi anh sanh ra. Dòng nhạc Thanh Sơn- loại
nhạc học trò, nhạc quê hương, thuộc bẩm
sinh, như cái gì có sẵn trong máu của của Thanh
Sơn, khác nào trường hợp nhà văn Hồ Biểu
Chánh, Vương Hồng Sển, Sơn Nam, Nguyễn
Văn Hầu.
***
Nhạc sĩ Thanh Sơn tên
thiệt là Lê Văn Thiên, sanh năm 1938, gia đình có
tới 12 anh chị em, Lê Văn Thiện là người con
thứ 10. Tuổi thơ của ông rất cơ cực và
phải theo gia đình dọn nhà di chuyển nhiều
tỉnh. Thuở nhỏ theo học trường Nam
Tiểu Học Sóc Trăng, rồi trung học Phụ Huynh
Học Sinh – sau đổi tên là Hoàng Diệu, Sóc Trăng.
Anh vốn mê ca hát, và có cơ duyên học nhạc với
thầy nhạc Võ Đức Phấn (có vợ Sóc Trăng)
, em út của nhạc sĩ Võ Đức Thu.
Vì có máu mê ca hát, và vì gia đình nghèo mà
nghiệp sách đèn của Lê Văn Thiện không tới
nơi tới chốn: Trợt vỏ chuối hai lần
thi Trung Học Đệ Nhứt Cấp. Năm 1955,
thầy Phấn dạy nhac qua đời, Thiện bỏ
Sóc Trăng lên Sài Gòn kiếm sống, và theo học lớp
nhạc của nhạc sĩ Lê Thương. Công việc
của ông thời đó là chép và kẻ khung nhạc.
Tại đất Sài Gòn hoa
lệ, Lê Văn Thiên sống bằng nghề làm gia nhân cho
ông chủ là Giám Đốc Công Ty Dầu Lữa Quốc Gia
với đồng lương lúc đó là 150 đồng /
tháng, và duyên cũng đưa đẩy anh đến với nhạc
sĩ Lam Phương, người mà anh coi như thần
tượng của mình.
Năm 1959 khi Đài Phát Thanh
Sài Gòn ra thông cáo tuyển lựa ca sĩ, Lê Văn Thiện
ghi tên tham dự với bài hát Chiều Tàn của
nhạc sĩ Lam Phương. Thí sinh Lê Văn Thiện sinh
ngày 1-5-1938 quê quán Sóc Trăng, nghệ danh Thanh Sơn,
đoạt giải nhứt. Lê Văn Thiện nhớ mãi
giải thưởng anh nhận được là một
chiếc radio và cây đàn guitare. Ban giám khảo gồm các
nhạc sĩ Dương Thiệu Tước, Võ
Đức Thu, Nghiêm Phú Phi. Chánh chủ khảo là nhạc
sĩ Thẩm Oánh.
Từ đó, Thanh Sơn
dấn thân vào nghiệp ca sĩ, khởi đầu đi
hát trong ban nhạc Tiếng tơ đồng
của nhạc sĩ Hoàng Trọng và hát cho Đài Phát Thanh
Sài Gòn.
Lương ca sĩ lúc đó
có khá không anh?
- Ngon lắm chớ khá gì. Tôi
hát cho ba Ban trong đài, lãnh tiền theo từng bài, cộng
lại tới 6,000/tháng, trong khi lương công chức lúc
đó có 1,800 thôi.
Người thầy dẫn dắt anh là
nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ, bấy giờ Hoàng Thi Thơ
là trưởng Đoàn Văn Nghệ Việt Nam. Năm
1962 Thanh Sơn cho ra bài Lưu Bút Ngày Xanh,
được công chúng hoan nghinh.
Năm sau, năm 1963, Thanh
Sơn bỏ hẳn nghiệp ca hát để chuyển sang
sáng tác chuyên nghiệp. Riêng về bài hát học trò, tới
nay anh đã viết có hơn 200 bài. Với Thanh Sơn,
đó là thời gian rất đẹp. Thanh Sơn viết
về học trò như viết cho chính mính, viết
để nuối tiếc
thời thơ ấu, vì nhà nghèo phải bỏ học!
Nổi tiếng nhất trong đề tài áo trắng
của ông là các ca khúc: Tình học sinh, Ba tháng tạ
từ, Lưu bút ngày xanh, Hạ buồn và nhứt là
Nỗi buồn hoa phượng.
Thanh Sơn đã viết khoảng gần
500 bài với rất nhiều bài nổi tiếng. Nhạc
của ông mang đậm nét Miền Nam, chứa
đựng trong đó đầy tình yêu và tâm huyết
với quê hương, với kỷ niệm học
đường. Gia tài ca khúc của Thanh Sơn- hơn 500
bài hát, 2/3 trong đó là những ca khúc viết về quê
hương, về con người Sông Tiền Sông Hậu.
Những tác phẩm của Thanh Sơn đã góp phần quan
trọng cho nền Âm nhạc Việt Nam.
Kể về cuộc tình thật
đẹp làm nên chất liệu da diết cho ca Nỗi buồn hoa phượng, Thanh
Sơn nói: “Tôi tìm thấy cảm xúc bởi sắc màu
đỏ thắm của hoa phượng mỗi khi hè
về. Bài hát này tôi viết về một cuộc tình
học sinh rất đẹp. Lời chia tay của cô
bạn gái cùng trường đã khiến tôi xao xuyến,
bâng khuâng. Dường như màu hoa phượng như
những giọt máu đỏ tươi minh chứng
một cuộc tình chung thủy”.
Lời ca của Thanh Sơn: “Mỗi
năm đến hè lòng man mác buồn, chín mươi ngày
qua chứa chan tình thương. Ngày mai xa cách hai đứa
hai nơi, phút gần gũi nhau mất rồi, tạ
từ là hết người ơi”; Cũng như
lời ca của Anh Việt Thu
"Dòng An Giang
sông sâu nước biếc, dòng An Giang cây xanh là thắm, lã
lướt về qua Thất Sơn…. Dòng An Giang đáy nước
in sâu, nhịp cầu tre ngắm bóng say sưa, nắng
vẫn chiếu trên làn nước nhấp nhô…
Đây những người thôn nữ xinh
duyên dáng chuyền tay dắt nhau múc mấy vầng trăng
đổ đi…"; Và như lời ca của Y Vân:“Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào. Tình Mẹ tha thiết như
dòng suối hiền ngọt ngào, Lời Mẹ êm ái như
đồng lúa chiều rì rào. Tiếng ru bên thềm
trăng tà soi bong, Mẹ yêu….”
Lời ca và giai điệu đơn sơ, chơn thật của bài Nỗi buồn hoa phượng khác nào
bài Dòng An Giang, bài Lòng Me cho đến
bây giờ vẫn làm hàng triệu trái tim người
Việt Nam chúng ta xao xuyến… và không gì thay thế
được.
***
Từ những ca khúc học trò, Thanh Sơn
đưa dòng nhạc mình về với thể loại ca
ngợi quê hương, mang âm sắc ngôn ngữ sông
Tiền sông Hậu và nhạc ngũ cung, đặc
trưng cổ nhạc cải lương miền Nam(1).
Nhạc của Thanh Sơn -
nhạc học trò hay nhạc quê hương, có
những bài chỉ một lần nghe qua, chúng ta như
bị “hốt hồn”!
Tại sao vậy?
Bởi nó vừa trữ tình vừa mộc mạc
nhưng lại sâu sắc và gợi nhớ biết bao.
Như bài: Hành trình trên đất phù sa , Hương tóc
mạ non, Hồn quê, Tình trăng lúa, Giấc ngủ
đầu nôi, Hoài cổ, Tình em Tháp Mười, Hoa tím
người xưa, Em bỏ dòng sông, Yêu dấu Hà Tiên,
Quê hương ba miền, Chiều mưa xứ dừa...
Trò chuyện với nhạc sĩ Thanh
Sơn, nhơn anh thăm Huê Kỳ (2), gợi lại trong
tôi bao kỹ niệm đẹp và đáng yêu biết
mấy. Nói chuyện với Thanh Sơn khiến tôi nhớ
về Gò Công quê tôi, nhớ câu hò tiếng hát, nhớ
tiếng ai
ru con. Tất cả nay như đã mất rồi!
Thanh Sơn sinh
quán tại Sóc Trăng trú phú mà dân tình thật giản
dị. Giản dị như lối đi dưới hàng
dừa, như chiếc ghe cột hờ bên bờ kinh,
như cây cầu khỉ bắc ngang con sông nhỏ, như
chuyến ngựa xe đưa ta về nhà, như bài ca
vọng cổ… Giản dị như con người Thanh Sơn
vậy.
Nhưng chính cái
giản dị ấy lại có sức mạnh xóay sâu vào
lòng, làm cho ky ức của chúng ta như sống dậy,
đôi khi ngậm ngùi đến nhỏ lệ… dầu chúng ta ở tuổi
nào, đang sống ở đâu. Và phải chăng dó là lý
do làm cho nhạc của Thanh Sơn sống mãi và tên tuổi
nhạc sĩ Thanh Sơn sống mãi?
Ngày 14 tháng 10 năm 2008
tranvannamson@gmail.com
--------
(1)
Một số sáng tác sau nầy của Thanh Sơn
được nhiều người yêu thích:
Áo mới Cà Mau
Gợi
Nhớ Quê Hương
Áo trắng Gò Công
Ba tháng tạ từ
Bài ca dao đầu đời
Chiều mưa xứ dừa
Chúc xuân
Chuyện tình đồi thông hai mộ
Chuyện tình hoa bướm
Chuyện tình hoa lưu ly
Chuyện tình hoa Mimosa
Đêm cuối
Đoản ca xuân
Đôi lời với Huế
Em về qua bến Bắc
Giấc ngủ đầu nôi
Hành trình trên đất phù sa
Hoài công (Công tử Bạc Liêu)
Vân vân…
(2)
Trung Tâm Thúy Nga có tổ chức CHIỀU NHẠC THANH
SƠN, HÌNH BÓNG QUÊ NHÀ để vinh danh nhạc sĩ Thanh
Sơn, vào lúc 5 giờ chiều Chủ Nhựt 19 tháng 10
năm 2008 tại nhà hàng Seafood Kinggom.