Những cái
bóng
VITA
... Sống tối-tăm không tên tuổi,
vất-vả, đau-thương, một khi họ
chết, h́nh-hài biến thành cát bụi, họ không c̣n ǵ
cả. Tuy-nhiên, những cái bóng của họ vẫn c̣n vang
măi trong ḷng kẻ đến mai sau . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Anh đi ra bể mênh-mông
Dập-d́u băo-tố, chập-chùng sóng cao,
Đêm nằm tôi thấy chiêm-bao,
Anh về vui-vẻ, tay lau bụi hồng,
Khắp nơi đón rước chào mừng,
Tôi lê thân bệnh, ngại-ngùng đón ai
Giữa cơn sốt-rét mê say
Tôi trông thấy bóng quơ tay ôm chầm,
Tỉnh ra mới biết ḿnh lầm,
Buồn khuya tôi rút ruột tằm gởi ai.
Con đường dầu lắm chông gai,
C̣n duyên tri-kỷ c̣n ngày gặp nhau.
Anh ơi ! Mạnh giỏi làm sao ? ...
VITA
Khuya. Sau cơn sốt-rét, Sinh lại tỉnh, ngồi
ôn lại quảng đời qua...
Sinh nhớ giữa một đêm vắng lặng,
chàng ngồi xem truyện Tàu để đỡ buồn
trong thời-khắc canh chừng đứa con bịnh.
Sinh bỗng-không buông sách, ôm bụng rên-siết, đoạn
cắn răng âm-thâm chịu đau-đớn dầy-ṿ.
Sinh rờ khắp châu-thân, chẳng rơ nguồn đau ở
đâu cả. Chàng nh́n vợ nằm thiêm-thiếp,
đường mổ nơi bụng rịn máu c̣n mới
ràng-ràng. Phía trong một đứa trẻ vừa được
sáu tháng, hao-gầy v́ thiếu sữa,ngó giống khỉ con
hay bộ xương khô, rùng-rợn đến nỗi
chị ở nh́n gương mặt nó, phát sợ, giữa
đêm, lén ôm gói đi mất biệt về xứ, mặc
dù chị đă khổ công với nó từ ngày nó mới
lọt ḷng. Nhưng may phúc, c̣n sót chị Chính khùng nai
lưng cơng cực. Ba đứa trẻ khác, đứa
lớn hơn hết mới vừa lên tám, hai đứa
kia được sáu và ba. Cả ba, v́ thiếu ăn, ḷi ba
sườn, chỉ mặc vỏn-vẹn mỗi
đứa một chiếc quần đùi rách tét. Sinh đă
bán tất cả những ǵ c̣n sót lại để cứu
vợ chịu mổ ba phen trong ṿng hai tháng bởi một
y-sĩ sơ-sót chăm-nom, giờ chỉ c̣n một bộ
đồ nhục và một chiếc xe đạp
cũ-mèm, tê-liệt.
Sinh nhăn mặt, gọi Nhơn, bảo :
-Con ơi, con cầm đèn chạy lại bác Nhạc
cho hay ba sắp chết, muốn nói gấp cùng bac vài
lời.
Rồi Sinh nh́n vợ, con, đau buốt
can-trường.
-Chết, ai vào nuôi bè nầy ? Nội, ngoại không
c̣n...
Lúc ấy
trời mưa như xối. Nhơn không thuộc
đường lối, cắm đầu đi với
ngọn đèn lu câm giữa đám cây chằng-chịt trong
vùng mả ''Thị-tứ'', nơi mà người ta
đồn vang sào-huyệt của bọn lưu-manh, sát-nhân
và loài yêu quỉ. Nhơn vừa chạy, nhủi tới,
ngả lui, vừa khóc réo, kêu ó dậy :
-Bác Nhạc
ơi, Bác Nhạc ...Bác Nhạc ơi, bác đâu ? Bác
Nhạc ơi ...
Trong vườn
cây rậm có tiếng hỏi :
-Ai kêu tôi ?
-Con, con là
Nhơn. Ba con đau nặng, sai con gọi bác.
Nhạc vừa
mới dạy riêng buổi tối về mắc mưa,
bụng đói, chưa kịp ăn, vùng vứt muỗng,
bỏ tô cháo nóng, tất-tả ra đi. Ho sù-sụ, mũi dăi
tuôn, Nhạc tay cầm đèn, tay dắt Nhơn tiến
bước.
Đến
nơi, Nhạc chạy lại giường khẽ gọi
:
-Anh Sinh, tôi
Nhạc dây. Anh làm sao thế ?
Sinh ôm bụng
sưng vẩy, mệt gần đứt hơi, đáp :
-Hồi trưa,
vừa ra khỏi lớp, tôi thấy đau thốn rồi
hết tiểu-tiện được nữa. Tôi không rơ
bệnh ǵ. Anh làm ơn kêu bác-sĩ Diệp chích cho tôi
một mũi để tôi nhắm mắt yên thân...
Nhạc leo lên
chiếc xe không đèn, cắm đầu đạp trong
gió mưa từ vườn ''Chú Hơa '' tới Sàig̣n.
Độ
một giờ sau, anh trở về, dẫn theo bác-sĩ
Diệp. Bác-sĩ xem mach xong, tiêm cho Sinh ba mũi thuốc.
Sinh tỉnh lần, mở mắt nh́n hai người
ướt loi-ngoi, nhất là Nhạc, áo quần bó sát thây,
ḷi bóng thịt.
Diệp nói
:''Chiếc xe hơi của tôi đă bị Nhật sung-công,
thành ra tôi không biết tính sao ...Phần trời mưa
xối-xả, phần khuya, trời tối thui, phần
lính gác nghiêm-nhặt, chĩa gươm bén ngót, tôi
băn-khoăn ái-ngại quá. May phúc. Tôi đi lần cùng ông
bạn đây được một khoảng đường,
bỗng gặp một chiếc xe ''lô'' đậu
trước dinh sĩ-quan Nhật. Tôi vừa bước
lên, anh lơ xe bảo :''Không được ông. Nhật
bắt neo xe tôi măi từ đầu hôm tới giờ, tôi
đói và lạnh thốn ruột; nhưng nó đă biên
số, sợ bỏ đi, nó túm được, mạng
tôi ắt chẳng c̣n ...''
Tôi nói :''Anh
cứ liều đưa tôi đi cứu một bệnh
nhân đang chờ chúng ta ...''
Nhờ thế,
tôi mới đến đây. Thôi ông nghỉ .
Sinh cầm tay
bác-sĩ, nước mắt chảy tuôn, nghẹn-ngào ...
Sinh thấy
Diệp nh́n chung quanh chiếc nhà lá mênh-mông, chỉ có ba cái
chỏng tre và ba người bệnh nằm; c̣n
dưới đất, mấy đứa kia ngủ
trần ấp-ủ nhau tựa chim non. Bàn ghế không
ngơ. Nghèo, chao ôi, gia-đ́nh Sinh nghèo quá !
Diệp căn
dặn Nhạc, hừng sáng chở liền Sinh ra,
đoạn thở dài, từ giả.
* * *
Sáng ngày, Nhạc
ốm nặng nằm vùi. Con anh trong nhà mổ trở
mệt. Vợ Sinh, mặc dù anh phu xe đạp rất
chậm, tay ôm bụng đường mổ chưa híp,
đỡ chồng lên xe, cùng thẳng ra Saigon. Mỗi
lần lên dốc, xe dằn, Tam một tay ôm bụng,
một tay vịn Sinh, kêu đau rên-siết :
-Anh ơi,
đường chỉ mà đứt, chắc em sẽ
bỏ con, bỏ anh. Em mong sao đưa anh tới chốn,
may ra anh sống được để nuôi con.
Ba giờ sau, xe
tới Sài-g̣n. Sinh bắt ghé lại
dưỡng-đường một bác-sĩ khác. Tam
ngỡ chồng lầm, nói :
-Không, đây có
phải nhà ông Diệp đâu.
-Mặc, em
cứ đỡ tôi vào thôi.
Tam ngạc nhiên,
ngơ-ngác nh́n chồng, đoạn tay ôm bụng, tay
d́u-dắt Sinh, phụ cùng anh
phu xe đưa vào pḥng bác-sĩ.
Bác-sĩ xem xong,
bảo Sinh bị đá trong trái cật, chận nghẹt
đường tiểu nặng lắm, nếu trễ
trong giây phút, bộng đái bể, hết phương cứu-chữa.
Người chích cho hai mũi thuốc, đoạn trao hai
chục hoàn thuốc.
Trông thấy
cặp thú người khổ đến tận cùng,
bác-sĩ cảm-động, nh́n trân-trối, bỗng
vụt la lên :
-Trời, anh là
Sinh phải không ?
-Vâng.
-Trời,
hồi trước ở bển, anh khôi-ngô
diện-mạo, giờ sao phong-trần đến nỗi ?
Sinh hỏi
tiền, hỏi để mai sau trả, chớ thật ra,
Sinh không có một xu con.
Bác-sĩ nói :
-Thôi ! anh em
ḿnh...
Dọc
đường, Sinh thấy khỏe, tay víu cổ vợ,
tay ôm bụng nàng kể :
-Tôi không ghé
lại Diệp v́ có một độ nọ, tôi tới
nhờ ông xem bệnh. Tôi trả tiền, ông lấy như
thường lệ. Bỗng tới chừng hỏi tên tôi
để ghi vào sổ bệnh nhân, ông vùng buông viết,
đứng dậy, nhét số tiền vào túi tôi, thiết
tha nói :
-Té ra ông là ...
Sinh ? Tôi có đọc ông. Thôi tôi không lấy tiền đâu,
tôi biết nhà văn xứ ḿnh nghèo-cực lắm ông ạ
...
Thấy tôi
bỡ-ngỡ, Diệp tiếp :
-Ông đừng
ngại chi cả ...
Chính v́ thế
cho nên khi năy, tôi chẳng muốn nhờ-vả làm rộn
thêm ông ấy nữa. Em nghĩ, hồi lành-mạnh, v́ áo
quần tơi-tả, mảng lo nghèo-túng ḿnh thẹn không
bao giờ ghé viếng thăm ông, đợi có bệnh
mới mang xác đến, tôi ngại-ngùng làm sao ấy !
Vợ chồng
măi than-thở cùng nhau không hay xe đă đến nhà. Anh phu,
ḿnh trần ướt-dầm, mồ-hôi rơi từ
cằm xuống đất có giọt, phụ đỡ
Sinh vào.
Sinh ngại-ngùng
lấy chiếc áo ngự-hàn c̣n sót lại thường
để đắp cho con - chiếc áo nầy mấy
năm về trước, lúc thằng Nhơn đau
nặng, Sinh đă dem nó dạo khắp tiệm buôn
đồ cũ ở vùng Đất-hộ cầm với
giá một đồng để chạy thuốc cho con.
Sinh năn nỉ hết lời, nhưng chủ nhân chê không
bán được, lạnh-lùng từ-chối - Sinh lấy
chiếc áo ngự-hàn ấy trao cho anh phu, buồn-rầu
nói :
-Tôi thật không
c̣n tiền, xin anh tưởng tôi là người, anh cứ
lấy đem về đắp cho mấy cháu ...Anh phu ḍm
quanh-quẩn. Anh thấy đứa lớn nằm
dưới đất rên đói, ba đứa kia, ghẻ
lợp đen ḿnh, c̣n thằng bé, h́nh khô mộc,
giương mắt lờ-đờ nh́n anh. Anh
cảm-động, chắt lưỡi thở dài,
đưa ra một tiếng ''thôi'' rồi co gị chạy
miết.
* * *
Nhạc,
hằng-tâm th́ có, hằng-sản th́ không, kéo gần tàn
đời giáo-sư bạc-bẽo. Hơn nữa, anh
yếu-nhược, toàn thân chỉ có cặp mắt là c̣n
sót tinh-thần. Đă vậy, đứa con gái mà anh
cưng, anh ôm hôn chùn-chụt, đứa trẻ dễ
thương, để khuây-khỏa một đời
nghèo-túng, bệnh-hoạn, một đời trọn
tấm hy-sinh cùng học-tṛ, cùng bạn, cùng em, đứa
con ấy đang mổ ruột dư trong nhà-thương
Saint-Paul, không chắc sống. Anh chở càn nó vào
đấy, chớ thật ra, t́ền-nong chẳng có
một xu. May sao, anh nhờ bác sĩ R...cam công mổ
chịu .
Vài hôm sau,
t́nh-cờ Nhạc được hai trăm đồng
tiền thưởng giáo-dục hằng năm, anh lật
đật đem giao trọn cho Sinh trong cơn con anh
trở mệt.
-Này, anh lấy
tiền cứu chị, cứu cháu ...
-C̣n anh ? c̣n em anh
? c̣n con anh ? Sinh hỏi .
-Không sao, anh
đừng lo . Nhưng anh khoan bán chiếc xe đạp,
nhé ! Để làm chân sau nầy đi dạy nuôi mấy
cháu ...
* * *
Sinh
được tiền rồi, lo cứu vợ.
Lúc bấy
giờ, người ta bắt đầu buôn chợ
đen, những món cần nhứt, thậm-chí thuốc
trị bịnh cứu-khổ đồng-loại, cũng
đều tiêu mất trên thị-trường
chính-thức. Đồng tiền đàn-áp, chinh- phục
cả nhân-tâm. Sinh lại phải cực ḷng cậy
môi-giới, trao tiền hộ cho chủ món hàng mà ḿnh không
được biết, để rồi đêm hôm
lặn-lội ḅ tới mả ''Thị Tứ'' lấy
thuốc đem về .
Sinh chỉ riêng
lo cho vợ, trái lại, Nhạc lớp th́ lo cho Cảnh,
cho thằng bé, con Sinh. A, không th́ Sinh đă quên phứt
rồi ! Anh c̣n lo cho người em trai nghèo đang mổ dạ
dày nữa ! Hằng ngày, anh đến tiêm nó, bằng không
cũng cậy cô Bảy, người em gái, chăm- nom.
Mỗi bận săn-sóc nó, thấy nó c̣n da bọc
xương, lụi kim không phủng, anh dỗ dành
ngon-ngọt mà hiện giờ Sinh c̣n cảm nghe
văng-vẳng bên tai cả giọng và lời :
-Hăy ngoan !
Đừng khóc cháu ôi, đừng khóc, để bác chích cho
... Đừng khóc, đừng khóc, gần xong...
Và ngày nào như
ngày nấy, Nhạc đi dạy về, cũng men tới
nhà Sinh, lục-đục dưới bếp kiếm
củi đun nước, nâu kim để Sinh c̣n sức thức
thâu đêm đút cháo cho thằng bé vào những khoảng
nửa giờ. Lúc ban-sơ, có một lần, trong lúc chở
vợ ra bác-sĩ Diệp, chị Chính ở nhà, mới
trông thấy anh ngỡ là kẻ trộm, theo giữ ṭ ṭ.
Chừng vợ chồng Sinh về, chị mới kể:
-Hồi chú và
thím đi, có một thằng cha ốm-tong, ốm-teo,
nhỏ-thó, mặc áo sơ-mi vá, quần cụt, chân mang
đôi giày bố hả miệng, tới đây, chẳng
nói chẳng rằng, đâm-sầm xuống bếp nấu
nước rồi âm-thầm ra đi . Thằng cha đó
làm tôi hết hồn, tôi ngó chằn-chằn, sợ nó
chơi ác quơ ba món đồ rách báo-hại ở
truồng cả đám. Chú thím coi, ḿnh bồng thằng bé
ngồi sờ-sờ đó mà nó dám vào ...Nó mới vừa ra
kế chú thím về đây, hú hồn hú vía !...Vợ Sinh
cười ngất, bảo :
-Băy ! Chị
khéo nói khùng ! Người đó là anh đốc Nhạc
đa !
Chị Chính
dửng-dưng :
-Thím nói ! Tức
quá, ông đốc mớ khỉ-khô họ ! Ông đốc
ǵ, nghèo vậy ? Ông đốc dưới quận tôi
ở, quần áo bảnh-bao, đi đứng
nghiêm-chỉnh, chớ có đâu lèng-xèng vậy, thím ?
Vợ Sinh
cười chảy ra nước mắt, ôm bụng , kêu
vang :
-Thôi chị
ơi, chi, hại tôi cười chết mất ...
Sinh cũng
bật cười, xen vào :
-Ông ấy nghèo
tiền nhưng giàu bác-ái . Ông thương người cho
tới quên ḿnh, chị biết không ? Cũng như chị
không đành bỏ thằng bé; Tam chẳng oán hận vị
lương y kia v́ tiền, nhẫn-tâm hại ḿnh. Nhưng,
cái tốt của chị nhập chung với cái tốt
của vợ tôi c̣n thua cái tốt của ông ấy xa
lắc v́ ông đă lo cho một phần nhân loại.
Sinh nói thế,
chẳng rơ chị Chính hiểu không. Tuy-nhiên, chị
tiếp :
-Mèn ơi !
Vậy mà tôi cứ tưởng là ...
* * *
Đêm nay mưa
gió nặng-nề, Sinh, trong căn nhà quạnh-hiu, nh́n ra
đám lát, nga, u-du mờ- mịt sương dầm. Chàng
cảm thấy miên-man buồn-bă ...
Hiện giờ,
bác sĩ R..., người cứu Tam đă về
xứ-sở dưỡng già, Sinh không c̣n mong gặp
lại; Diệp, người cứu chàng, bà Phan đă
đút từng muỗng cháo cho vợ ḿnh v́ thương
người học-tṛ cũ, Sinh thường thấy
dạng. Chỉ hai anh phu xe độ nọ, chẳng rơ
hiện giờ là ai và sống cảnh nào; thầy
điều-dưỡng xưa kia đă lén một
lương-y trộm thuốc tiêm cho Tam, nghe đâu đă
chết v́ phận-sự; những nữ-sinh-viên tận-tâm
cùng người bạn học vong- niên, nay tản-lạc
đó đây; Chị Chính đă khoảng; Nhạc và Bảy
c̣n vất-vả hi-sinh để t́m thật-hiện
hạnh-phúc chung cho đồng-bào, cho nhân-loại, Bảy
c̣n lận-đận đường xa ...Những
người ấy, chính những người của
thế-nhân chớ không phải của người, than ôi !
giờ chẳng rơ c̣n hay mất ?
Nhưng dầu
sao, họ cũng là kẻ tiến-hóa đă gần
siêu-việt rồi . Sống tối tăm, không tên
tuổị vất-vả,đau thương, một khi
họ thác, h́nh-hài biến thành cát bụi, họ không c̣n ǵ
cả. Tuy- nhiên, những cái bóng của họ vẫn c̣n
vang măi trong ḷng kẻ dến mai sau .
Bỗng Sinh
thấy thương đời mặc ai đă vô-t́nh làm
chàng khổ. Rồi Sinh chợt nhớ Nhạc, với
cặp mắt sáng rỡ, chiếc răng lồi có duyên,
miệng cười hồn-nhiên, giọng Trung-bộ
lờ lợ cho tới cách dặn ḍ tỉ mĩ :
''Một là ..hai là .. ba là ...'', Sinh cũng chưa quên. Sinh
lại nhớ Nhạc khi xưa đă thốt cùng một
anh bạn những lời nầy :
-Tôi thương
nó không phải v́ tài, tôi thương nó v́ tại tôi
thương ...
Sinh nh́n trân
ngọn đèn dầu hôi sáng tỏ, rầu, thương,
nhớ Nhạc mênh-mông. Nước mắt chàng -
nước mắt mà Sinh ít khi để chảy trong
cơn chịu đau xác-thịt - bỗng không, nhểu
giọt vắn dài thấm lem hàng chữ .
Rồi Sinh quên
bệnh-hoạn, vụt cười khoan-khoái v́ chàng
vơ-vẩn tưởng ḿnh đang vui- vẻ cùng ai đi
trên đường gió bụi ...
Gia Định
8.9-10/9/49