Lê Xuyên Và
Chú Tư Cầu
Vi Anh
Nhiều
sách hay thời Việt Nam Cộng Ḥa bắt đầu
được tái bản và bán chạy ở ngoại
quốc. Một điều đáng mừng. Ḍng văn hoá
Việt hán nôm, quốc ngữ được tiếp
nối ở hải ngoại dù có nhiều nhà văn
thời Việt nam Cộng Hoà c̣n đang kẹt phải
buông viết sống trong âm thầm, nghèo khổ ở
nước nhà v́ nhà cầm quyền CS Hà Nội không cho xuát
bản hay tái bản sách. Mới đây quyển "Chú
Tư Cầu” tái xuất hiện ở hải ngoại.
Chú Tư
Cầu là tác phẩm đầu tay, tác phẩm tiêu biểu
nhứt trong 8 tác phẩm lớn của của Lê Xuyên:
Vợ Thầy Hương, Rặng Trâm Bầu, Đêm Không
Cùng, Kinh Cầu Muống, Vùng Bảo Lửa, Nguyệt
Đồng Xoài, Xinh, Măt Trời Đêm. Tiêu biểu
đến đổi những nhà văn thân t́nh và
đồng thời như Văn Quang gọi Lê Xuyên là Chú
Tư Cầu
H́nh
thức, Chú Tư Cầu là một cuốn tiểu
thuyết được xem như kho tàng chữ nghĩa
Miền Nam, về ư nghĩa cũng như cách dùng theo
kiểu Miền Nam. Đối đáp gọn lỏn,
nhưng súc tích, chữ nào đáng chữ nấy, rơ ràng
như ruột để ngoài da của người vùng này.
Nội
dung, Chú Tư Cầu là h́nh ảnh mâu thuẩn, nghịch lư,
bất đắc dĩ của Lê Xuyên như mâu thuẩn,
nghịch lư, bất đắc dĩ của người
dân Việt thích hoà b́nh, khoái tự do mà triền miên sống
trong khói lửa và mất tự do.
Một, Lê
Xuyên là một người học ở trường Collège
de Cantho thời Pháp thuộc, buộc lấy tiếng Tây
(Pháp) làm chuyển ngữ, Việt văn chỉ là sinh
ngữ chỉ một giờ một tuần thôi. Nhưng
nơi đó lại sản sinh tới hai nhà văn
tiếng Việt trong ba nhà văn Việt nổi tiếng
tiêu biểu cho Miền Nam, B́nh Nguyên Lộc, Lê Xuyên, và
Sơn Nam, trong thời kỳ độc lập của
nước nhà, đệ nhứt và đệ nhị
Việt Nam Cộng Ḥa. Lê Xuyên người Cantho và
Sơn Nam người Rạch Giá đều là học tṛ
College de Cantho sau đổi thành Trung Học Phan thanh
Giản, c̣n B́nh Nguyên Lộc người Biên Hoà học tṛ
trường Trung học Pétrus Kư.
Hai, tác
người của Lê Xuyên nhỏ thó. Nhưng cái gan th́
lớn lắm. Một người đồng
hương, đồng học, đồng Đảng
[Đại Việt] kỳ cựu của Lê Xuyên v́ khiêm
tốn không cho nói tên, tường thuật. Sau khi
Đại Việt thất bại với Chiến Khu Ba
Ḷng, nhiều đồng chí bị bắt, mật vụ
tra khảo, nhận thấy thời gian đă đủ cho
đường dây "chém vè" th́ khai. Lê Xuyên bị tra
khảo nhưng nhứt định không khai. Măi đến
khi mật vụ đưa cung từ của những
đồng chí, Anh mới chiu khai. Nhưng gặp lại
anh em, không bao giờ Lê Xuyên trách móc ai hay cái ǵ cả, mà chỉ
nói, "bị đ̣n lăng xẹt."
Về tinh
thần "c̣n ch́" hơn nữa. CS dùng quyền
lợi vật chất để Lê Xuyên cắt bỏ
chỉ khoảng 20 trang trong toàn bộ tác phẩm của Lê
Xuyên gần 10.000 trang để Lê Xuyên được
nhà cầm quyền CS cho tái bản, Lê Xuyên nhứt
định không chịu. Lê Xuyên không v́ tiền mà phản
bội sự thật. Sự thật là 20 trang sách đó Lê
Xuyên mô tả đám cán bộ CS, đặc biệt là
đám chánh trị viên đơn vị mà Tư Cầu
chỉ huy trong thời Nam bộ Kháng Chiến (45-47). Họ
vừa ngu, vừa dốt, lại háo sắc, ham tiền, bè
phái. Lê Xuyên chịu nghèo ngồi bán thuốc lá trên lề
đường Bà Hạt, nghèo đến chết.
Về tánh
t́nh. Lê Xuyên là một người ít nói, ít lời, sống
nhiều với nội tâm, quan sát giỏi, suy tưởng
sâu. Người bạn học, đồng hương,
đồng học và đồng chí Đại
Việt nói trên cho biết một số giai thoại
về tánh t́nh Lê Xuyên. Lúc c̣n ở trọ ở Saigon, có
một hôm có một Bà nhờ bà chủ nhà trọ kiếm một
người viết dùm cho Bà ấy một cái thơ. Bà
chủ nhà trọ nhờ Lê Xuyên gíúp. Thơ viết gởi
cho Bà Lê B́nh hẹn sẽ xuống Cantho để trả
tiền. Một thời gian sau Bà ấy trở lại
hỏi Lê Xuyên có phải là con của Bà Lê B́nh không, Bà Lê B́nh
ở Cântho năng năng quyết một nói người
viết thơ này là Lê Xuyên, là con của Bà; Bà nh́n tuồng
chữ chắc như đinh đóng cột. Bà nhờ
viết thơ không tin v́ con trai Bà Lê B́nh
đậu Diplôme chớ đâu phải chơi, mà đi
viết thơ dùm, và tại sao khi viết thơ cho mẹ
mà Lê Xuyên im như bàn thạch vậy. Lê Xuyên trả
lời, Bà có hỏi đâu mà tôi trả lời. C̣n khi đi
hội họp hay ăn uống, Lê Xuyên đi nếu có
Bảy Bớp, tức DB Phạm Thái Nguyễn ngọc Tân,
th́ Phạm Thái nổ, có khi suốt mấy tiếng
đồng hồ Lê Xuyên thủ khẩu như b́nh.
Lê Xuyên là
một người nhát gái nhưng tác phẩm của Lê
Xuyên đọc tưởng đâu Lê Xuyên là "dân chơi
Cầu Ba Cẳng" hay dân chơi Miệt Vườn
dạn gái lắm vậy. Hồi c̣n độc thân
trọ ở Saigon, trong một cái hẻm đối
diện với Bộ Quốc Pḥng cũ sau thành Nha
Động Viên đường Trần hưng Đạo,
mỗi ngày Lê Xuyên đi qua hẻm, để ư,
thầm yêu, trộm nhớ một thiếu nữ, 16 hay 17
tuổi ǵ đó nhưng chưa bao giờ nói chuyện
với ngựi dẹp. Người bạn đồng
trọ biết rơ. Nhưng khi Đảng Đại
Việt điều động Lê Xuyên đi ra Bắc công
tác, người bạn thân ấy hỏi, có nói ǵ với
người đẹp chưa. Lê Xuyên trả lời
sẽ "thẩy" thơ vào nhà rồi đi luôn.
So với
người Miền Nam thời Lê Xuyên, Lê Xuyên tên thật là
Lê B́nh Tăng, sanh ngày 1 tháng 11 năm 1927, tại Ô Môn,
tỉnh Cần thơ, năm 1945 đă đậu DEPSI
(Diplôme d'étude primaire superieure indochinoise) năm 1945, là "dân
có hạng" chớ không phải chơi. Nhưng Lê Xuyên
không t́m hạnh phúc cho ḿnh, ra làm thông ngôn kư lục, mà âm
thầm hoạt động cho hạnh phúc cho dân, cho
nước Đại Việt. Chọn nghề văn,
nghề báo là nghề nghèo tiền nhưng giàu kinh
nghiệm, dễ truyền thông đại chúng. Lê Xuyên
đă chọn đúng đường. Hậu thế
nhớ Lê Xuyên và Lê Xuyên sống măi trong kho tàng văn học
Việt, nổi bật như một nhà văn tiêu biểu
cho văn minh Miệt Vườn, tiêu biểu của
Miền Nam.
Lê Xuyên
đă qua đời ngày 2-3-2004, được 78 tuổi. "Kẻ
chết đă yên rồi một kiếp", vấn
đề c̣n lại là gia đ́nh và tác phẩm của Lê
Xuyên. Sáu tháng trước, ngựi bạn đồng
hương, đồng học, đồng chí của Lê
Xuyên có về VN thăm gia đ́nh người bạn
cũ. "Nghèo lắm" là hai chữ kết luận gia
cảnh của Lê Xuyên. CS Hà nội d́m sự nghiệp
văn học của Lê Xuyên trong nước, một
thứ văn học tiêu biểu cho một thời,
một khối người Việt Quốc gia yêu tư do,
thích khai phóng,và duy nhân bản. Chính v́ hai lẽ đó mà
nhiều nhà báo, nhà văn kết hợp tái xuất bản
quyền Chú Tư Cầu ở hải ngoại. Chú Tư
Cầu bán chạy bên cạnh giá trị văn học c̣n do
ḷng ngưỡng mộ của độc giả
đối với một nhà văn đầy nghĩa khí
và muốn giúp cho gia đ́nh Lê Xuyên.