Sàigon,
ngày 31-12-2008
Cháu H.
thương,
Con người của Bác là luôn đứng sau
lưng mọi người để phục vụ
mọi người; lấy cái vui của người làm
cái vui của ḿnh, nhưng vấp phải cái điểm
yếu của Bác là nhậy cảm. Mỗi khi ai mời Bác
đi đàn, Bác thường hỏi Bác sẽ đàn
với ai, và ai là thính giả? Người ta bảo là Bác
khó tính, nhưng họ nào có hiểu rằng Bác đi đàn
là không phải v́ tiền hay v́ danh, mà là để “enjoy”
đồng thời tỏ ḷng tôn trọng đối
với người nghe. Nếu Bác không có hứng th́ làm sao
phát sinh ra được những cung đàn Tiên phong
đạo cốt, khi ẩn khi hiện vang lên trong ḷng Bác
để phục vụ cho người nghe. Khi bị
tước mất đi khoái cảm th́ chỉ c̣n là
việc bắt buộc phải đàn theo kiểu trả
bài cho lấy có, rồi th́ dần dần thành thói quen,
tự ḿnh đánh mất ḿnh. Phần đông nhạc
sĩ, hể ai mời đàn th́ họ đàn. Họ ít quan
tâm đến những ai cùng đàn với họ, hoặc ai là thính giả, mà chỉ
biết là khi tan cuộc ra về là có bao thơ “cachet”.
Khi vào ḥa đàn, thường khi Bác ngồi
đâu thi bây giờ vẫn ngồi y chỗ đó, ánh sáng
đèn thế nào nào th́ giữ y như thế nấy. Dời chỗ ngồi hay thay
đổi ánh sáng th́ Bác mất hứng ngay.
Nhớ lại 50 năm trước đây, Bác
thấy ông A.. có một cây đàn tranh mà Bác rất ưng ư
nên Bác nài nĩ muốn găy lưởi, ông mới chịu nhường
lại cho Bác. Giá cây đàn thời điểm nầy là 15
ngàn đồng.
Hôm ấy là ngày thứ bảy, ông A … hẹn
chiều chủ nhựt sẽ trả lời dứt
khoát. Sáng thứ bảy Bác có
việc phải đi Bến Tre, Bác mang 15 ngàn trong túi, với
ư định là chiều về là đi thẳng đến
nhà của ông để nhận cây đàn.
Tối đêm thứ bảy ngủ ở
Bến Tre mà Bác cứ trằn trọc, trông cho mau sáng
để quay về Sàigon.
4 giờ chiều chủ nhựt về
tới Sài g̣n, Bác đi thẳng đến nhà ông. Thấy
Bác đến, ông A …
bước vào pḥng mang đàn ra cho Bác xem và hỏi Bác:
“Có phải anh mua cây đàn của tôi cho Bác
sĩ Nguyễn văn Lương không? Bác trả lời:
không, tôi mua cho tôi.
Ông A … lên giọng : “Tôi biết anh mua cho Bác
sĩ Lương mà”.
Sau 10 phút nói chuyện Bác kiếu từ ra
về, không đá động đến chuyện mua
đàn.
Ông A … : “C̣n cây đàn, anh có mua hay không?”
Bác trả lời : Không, tôi bỏ ư
định mua nó.
Ông A … : “Anh mua hay
không, không là vấn đề. Nhưng tôi lấy làm lạ
tại sao hôm qua anh nài nĩ xin mua cho kỳ được
để rồi bây giờ đổi ư”.
Bác nói: Cây đàn
ông ra giá 15 ngàn, tôi mua nó cho tôi hay cho Bác sĩ Lương
cũng là 15 ngàn đồng, th́ tội ǵ tôi phải nói
dối.
Ông A …: “Như thế th́ tôi xin lỗi anh, và
mời anh mang đàn về”.
Bác nói: Thành thực mà nói, cây đàn nầy
từ giờ phút nầy nó không c̣n là thần tượng
của tôi nữa rồi. Chính nó sẽ cắt mất
đi nguồn cảm hứng của tôi khi tôi sử
dụng nó bởi câu nói của ông lảng vảng trong
đầu tôi.
Bác thường thấy những ǵ vui,
trước khi đến với Bác đều không
gặp trở ngại nầy cũng là trở ngại
khác, không suông sẽ trót lọt như những người
khác. Huân chương “des Arts et des Lettres”, ngảy trao cũng
ạch đụi trật vuột hẹn tới hẹn
lui. Lúc ban đầu, sau khi
nhận tin báo của Ṭa Đại sứ Pháp th́ ḷng Bác có
mừng, nhưng bây giờ th́ ḷng của Bác đă nguội
lạnh. Giá trị của một tặng phẩm phải
tùy thuộc vào hai yếu tố: hảo ư của người
tặng và tinh thần của người nhận.
Vào cái tuổi hơn ba phần tư thế
kỷ của Bác, khi mà thiên nhiên muốn đ̣i lại
chủ quyền của ḿnh, công danh như những đám
phù du, khi chí cả đă gát ngoài thế sự, quả là
một yếu điểm của Bác khi không c̣n hứng thú
nửa trước những lời tán dương của
thiên hạ có ǵ là thú vị?
“L’absence de louanges et d’encouragements peut nous amener
tous, tant que nous sommes, à perdre confiance en nous-mêmes. Illustre ou
obscur, nul homme n’est indifférent à un éloge sincère”.
“Malgré moi, malgré tout, le mal à moi c’est que je suis donc
tous soumis à une double nécessité: celle de recevoir des louanges et celle de
savoir en décerner”.
Vĩnh Bảo