Nghe 'Dạ cổ hoài lang'
tại nhà GS Trần Văn Khê
Anh Vân
Buổi sáng phải vào bệnh viện v́ cơn
đau tim bất ngờ tái phát, nhưng tối GS Trần Văn Khê vẫn trở về nhà để
kịp dự đêm giao lưu nhạc dân tộc với
chủ đề "Từ dạ cổ hoài lang
đến vọng cổ 32 nhịp".
(GS Trần
Văn Khê và nghệ sĩ đàn tranh. Ảnh: A.V.)
Những vần điệu của bài Dạ cổ
được Cao Văn Lầu (hay Sáu Lầu) viết nên
từ nỗi niềm thương nhớ vợ. Ông là
người vùng Long Mỹ, Long An (Tân An), 5 tuổi ông
về Bạc Liêu sinh sống. 21 tuổi ông cưới
vợ nhưng sống với nhau đến 8 năm mà
vẫn chưa có con. Người mẹ bắt ông
cưới vợ khác, nhưng ông không chấp nhận.
GS Trần Văn Khê đă dẫn chi tiết bài
phỏng vấn người nhạc sĩ này trên báo Dân
Mới (ngày 30/12/1953) để tạm khẳng
định năm sinh của tác giả là 1890, thời
điểm ra đời của tác phẩm này là 1919.
Từ khi ra đời, bản nhạc cổ theo
điệu Hành Vân (nhịp 2) dễ nhớ, lời ca sâu
sắc, gây một làn sóng "hâm mộ" trong
người nghe cả nước. Không chỉ các đoàn
cải lương, mà các đài phát thanh, hăng đĩa lúc
bấy giờ góp phần rất lớn trong việc
giới thiệu ca khúc này đến mọi người.
(Nghệ sĩ
Bạch Huệ 70 tuổi hát vọng cổ vẫn t́nh
tứ, da diết. Ảnh: A.V.)
GS Trần Văn Khê chỉ ra vài nét dị bản
giữa hai miền Nam - Bắc trong bản nhạc này.
Từ chữ "đường" hay "đàng",
"chàng" hay "nhạn"... sự khác biệt
đều cho thấy, Dạ cổ hoài lang vừa là
tuyệt tác của một người nghệ sĩ tài
hoa, vừa là sáng tạo nghệ thuật chung của
nghệ sĩ, nhạc sĩ miền Nam thời ấy.
Sau bản Dạ cổ, vọng cổ phát
triển mạnh mẽ ở miền Nam từ nhịp 2
đến nhịp 32, một nhịp điệu ổn
định, giàu t́nh cảm. Ngón đàn tranh tuyệt vời
của nghệ sĩ Hải Phượng cùng các nghệ
nhân đàn bầu, ḱm, nhị; và các danh ca Bạch Huệ
(con gái nghệ nhân Sáu Tĩnh); nghệ sĩ Thanh Tuyết,
Lê Tứ, Như Hà đă tái hiện lại thời "vàng
son" của vọng cổ qua các bài hát vang bóng: Dạ
cổ hoài lang, Dạ bán chung thinh, Can trường huyết
lệ, Nhân sinh bách tuế...
Danh ca Bạch Huệ năm nay 70 tuổi vẫn làm
người nghe xốn xang với câu kết thúc bài Hành
vân (mây bay) "duyên ǵ... nợ duyên ǵ... mấy
đoạn t́nh si... áng mây c̣n đợi chim xanh", trong
tiếng vỗ tay không dứt của khán giả. Mặc áo
dài duyên dáng, Ngọc Tuyết, người em dâu xinh
đẹp của GS Trần Văn Khê vừa từ Mỹ
trở về, khiến mọi người không khỏi
bất ngờ khi hát bài vọng cổ Thương
nhớ quê nhà (soạn giả Viễn Châu
đồng sáng tác với một nghệ sĩ Việt
kiều), giọng xúc động, mùi mẫn như một
cô gái quê thật sự.
"Từ dạ cổ hoài lang đến vọng
cổ 32 nhịp" là quá tŕnh phát triển lâu dài, phong phú
của đờn ca tài tử, cải lương Nam
Bộ. Một bạn trẻ tâm sự với GS Trần
Văn Khê: "Chương tŕnh giúp cháu yêu và hiểu
cải lương thêm rất nhiều".
Kết thúc đêm vọng cổ, GS Trần Văn Khê
hứa với thính giả trẻ, trong thời gian không xa,
ông tiếp tục tổ chức đêm nhạc tôn vinh
những bài vọng cổ tưởng như đă
chết hẳn, đă bị lăng quên nhưng thật ra
sức sống vẫn c̣n măi.
Nguồn:
VNExpress